سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یا دائو چیست؟
دائو (DAO) به‌معنای سازمان خودگردان غیرمتمرکز است. این مفهوم به سازمان و تشکلی گفته می‌شود که کنترلش دست نهاد و شخص واحدی نیست.
بارها شنیده‌اید که از مدیریت متمرکز و نظارت شخص ثالث مشخص در پروژه‌های ارز دیجیتال خبری نیست. فناوری بلاک‌چین به‌عنوان یکی از بازوهای اجرایی تمرکززدایی در بازار ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود. بااین‌حال، همه‌چیز به اینجا ختم نمی‌شود. سوال اساسی این است که تصمیم‌گیری برای اعمال تغییرات در شبکه‌های بلاک‌چین به‌منظور اصلاح مشکلات و ارتقای کارآمد پلتفرم‌ها چگونه صورت می‌گیرد؟
برخی از پروژهها در این زمینه به‌صورت متمرکز عمل می‌کنند. در مقابل، بعضی دیگر به‌سراغ حاکمیت مشارکتی می‌روند تا تمرکززدایی را به بهترین شکل عملیاتی کنند. اینجاست که پای مفهومی به نام دائو (DAO) یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز به‌میان می‌آید. در این مطلب از بلاگ تترلند، بررسی می‌کنیم مفهوم سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا دائو (DAO) چیست و چه کارکردی دارد.
دائو (DAO) یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز چیست؟
کلمه DAO مخفف Decentralized Autonomous Organization به‌معنی سازمان خودگردان غیرمتمرکز است. در اصطلاح دائو شکل جدیدی از ساختار حاکمیت قانونی و غیرمتمرکز در پلتفرمهای گوناگون است. این سازوکار هیچ نهاد حاکمیت مرکزی متمرکزی ندارد و همه اعضای ذی‌نفع در آن با اهداف مشترک اکوسیستم را اداره می‌کنند.
کاربرد دائو صرفاً به ارز دیجیتال محدود نیست؛ اما نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که پروژه‌های بازار کریپتوکارنسی، ایده DAO را سَروشکل دادند. تصمیم‌گیری برای پیشبرد برنامه‌های توسعه و تغییرات در بسیاری از پلتفرمهای ارز دیجیتال ازطریق سازمان‌های غیرمتمرکز خودگردان صورت می‌گیرد.
نخستین بار در سال ۲۰۱۶ گروهی از توسعه‌دهندگان فعال در بازار ارزهای دیجیتال ایده دائو را مطرح کردند. پس‌از آن با استقبال چشمگیر بسیاری از فعالان بازار مواجه شد. در ادامه، بهترین پروژه‌های کریپتوکارنسی را معرفی خواهیم کرد که از این سازوکار برای حاکمیت خود بهره می‌گیرند.
سازمان خودگردان چگونه اداره می‌شود؟
سازمان خودگردان غیرمتمرکز براساس مکانیزم رأی‌گیری تصمیمات خود را اجرایی می‌کند. سؤال اساسی این است که حق رأی چگونه بین اعضای جامعه تعریف می‌شود؟ راه‌حل رایج در بسیاری از پلتفرم‌ها، تعریف توکن ارز دیجیتال اختصاصی برای این منظور است. این ارزهای دیجیتال با عنوان توکن حاکمیتی شناخته می‌شوند. این یعنی افراد با در اختیار داشتن این توکن از حق رأی در تصمیم‌گیری‌های پلتفرم برخوردار می‌شوند.
Techtarget می‌نویسد که سازمان‌های خودگران از سازوکاری مشترک برای رأی‌گیری استفاده نمی‌کنند. برای مثال، در بعضی از پروژهها برای رأی گروه خاصی از ذی‌نفعان در شبکه وزن بیشتری در نظر گرفته می‌شود. همچنین در برخی دیگر از پروژهها به میزان توکن‌های در اختیار هر فرد، قدرت رأی‌دهی در اختیار او قرار می‌گیرد.
بدین‌ترتیب گروه مرکزی و متمرکزی عملاً تصمیم‌گیری نمی‌کنند. این موضوع در عمل شاید برای برخی از پلتفرم‌ها صدق نکند؛ چراکه بعضاً توکنمیک پروژه به‌گونه‌ای تعریف می‌شود که بخش عمده‌ای از توکن‌ها در اختیار گروه محدودی قرار بگیرد. در نتیجه چنین سیاستی عملاً نتایج رأی‌گیری همان چیزی خواهد بود که گروه مسلط تمایل داشته باشد. این موضوع مهمی است که باید در توکنمیک پلتفرم‌ها مدنظر قرار دهید.
معمولا برای رأی‌گیری در دائو از قابلیت‌های بلاک‌چین استفاده می‌شود. این یعنی صفر تا صد فرایند رأی‌گیری به‌صورت شفاف برای عموم ذی‌نفعان اکوسیستم مشهود و نظارت‌کردنی است؛ به‌طوری‌که هریک از اعضا از رأی دیگران با‌خبر می‌شود. برای این منظور از قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود که نوعی توافق‌نامه کدگذاری‌شده هستند که به‌صورت خودکار عملیاتی می‌شوند. اسنپ‌شات (Snapshot) معروف‌ترین سیستم رأی‌گیری غیرمتمرکز است که بسیاری از سازمان‌های خودگردان در حوزه دیفای از آن برای رأی‌گیری استفاده می‌کنند
مزایای DAO چیست؟
تجربه نشان می‌دهد که تمرکززدایی در هر پلتفرم کمک می‌کند تا تمام اعضای جامعه خود را به پیشرفت آن متعهد بدانند. در نتیجه چنین اتفاقی، پروژه‌های ارز دیجیتال می‌توانند اعضای جامعه متعهد برای خود دست‌و‌پا کنند.
تمرکززدایی از قدرت شبکه باعث می‌شود که تا حدی مشکلات تعارض منافع در اداره آن کاهش پیدا کند؛ چراکه در عمل رأی‌گیری به‌صورت شفاف انجام می‌پذیرد و همه اعضای جامعه در جریان رأی‌های یکدیگر قرار می‌گیرند.
معمولاً رأی‌گیری در فضای سالم و شفاف موجب همراهی اعضای جامعه می‌شود. به همین دلیل، اجرای تصمیماتی که از دل رأی‌گیری در اکوسیستم بیرون می‌آیند، در مقایسه با تصمیمات متمرکز تیم توسعه‌دهنده آسان‌تر است و اعضای جامعه آن را راحت‌تر می‌پذیرند.
سازمان‌های خودگردان دایره بسته تصمیم‌گیری درباره پروژهها را باز می‌کنند. دائو مشکلات جغرافیایی در رأی‌گیری اکوسیستم را به‌راحتی برطرف می‌کند؛ به‌طوری‌که افراد در سراسر دنیا تنها با اتصال به اینترنت می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های اکوسیستم حضور فعال داشته باشند. حتی در بسیاری از پروژهها امکان طرح پیشنهادی اعضای جامعه برای رأی‌گیری و اجرا در شبکه وجود دارد.
چالش‌های دائو چیست؟
در کنار مزایای مطرح‌شده، ایده دائو بدون مشکل نیست. گاهی انتخاب سیاست و سازوکار اشتباه برای سازمان خودگردان می‌تواند تبعات سنگینی برای پلتفرم به‌همراه داشته باشد. در مقابل، بدیهی است که اجرای تصمیمات در اکوسیستم ازطریق رأی‌گیری با سرعت زیاد امکان‌پذیر نیست. بنابراین، نمی‌توان در چنین پلتفرم‌هایی تصمیمات فوری در شرایط بحرانی اتخاذ کرد؛ بلکه باید فرصت کافی در اختیار اعضای جامعه قرار بگیرد تا رأی خود را اعلام کنند.
ناآشنایی اعضای جامعه با فناوری‌های به‌روز یکی دیگر از محدودیت‌های مدیریت دائو در مسیر درست است. داشتن درک درست از نتیجه اعمال تغییرات در اکوسیستم در رأی‌دادن بسیار مهم است. بدیهی است که دستیابی به نقطه ایدئال برخورداری از دانش کافی در حوزه فناوری برای همه اعضای جامعه ارز دیجیتال کار آسانی نیست. بنابراین، ممکن است رأی‌ها چندان مبتنی‌بر درک تخصصی نباشد.
امنیت نیز یکی از دغدغه‌های همیشگی فعالان بازار ارزهای دیجیتال است. مدیریت ایمن سازمان خودگردان به تخصص فنی زیادی نیاز دارد. همچنین، باید سازوکار مشخصی برای جلوگیری از تقلب در رأی‌گیری تعریف شود. حفاظت از دارایی کاربران در DAO نیز موضوع بسیار مهمی است.
یکی از ایرادهای مهم وارد به برخی از سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز این است که تنها نام DAO را یدک می‌کشند و در عمل به‌صورت غیرمتمرکز اداره نمی‌شوند. مشکل اصلی در این سازمان‌ها به توکنمیک ارز دیجیتال اختصاصی آن‌ها مربوط است. معمولا بخش زیادی از عرضه توکن‌ها در اختیار گروه محدودی از ذی‌نفعان پروژه قرار می‌گیرد؛ به همین دلیل، عملاً قدرت رأی‌گیری نیز به‌صورت متمرکز در اختیار آن‌ها باقی می‌ماند.
کدام پروژه‌های ارز دیجیتال از کاربرد دائو استفاده می‌کنند؟
صدها پروژه در بازار ارز دیجیتال هستند که از مدل رأی‌گیری غیرمتمرکز برای توسعه فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند. هریک از این پروژهها توکن‌هایی معرفی می‌کنند که برای مشارکت در رأی‌گیری باید از آن‌ها استفاده کنید. در اصطلاح رایج به این دسته از ارزهای دیجیتال توکن حاکمیتی (Governance) گفته می‌شود. در ادامه، تعدادی از بهترین پروژه‌های کریپتویی مبتنی‌بر دائو را مشاهده می‌کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله، توضیح دادیم که دائو چیست و چه اهداف و مزایا و مشکلاتی در پیش دارد. همچنین، تعدادی از پروژه‌های کریپتویی برتر این حوزه را معرفی کردیم. به‌نظر می‌رسد که سازمان‌های خودگردان به‌عنوان یکی از اجزای مهم وب ۳ در سال‌های آتی نقش پررنگ‌تری در اداره پروژه‌های مختلف بازار ارزهای دیجیتال ایفا کنند.
