ارز دیجیتال چیست؟ یکی از اشکال جدید پول که بیش از یک دهه است بر سر زبان‌ها افتاده، ارز دیجیتال یا رمزارز یا کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) است. برخلاف سایر انواع پول‌های رایج در کشورهای مختلف، ارزهای دیجیتال شکل فیزیکی ندارند. بیت کوین به‌عنوان نخستین ارز دیجیتال در سال ۲۰۰۹ رونمایی شد.
پیش‌بینی می‌شود که تعداد دارندگان ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۲۵ به آستانه یک‌میلیارد نفر برسد. در عین حال، با وجود گذشت بیش از ۱۵ سال از رونمایی نخستین ارز دیجیتال، هنوز کسانی هستند که به رمزارزها اعتماد ندارند. حال ارز دیجیتال چیست که عده‌ای در ردیف طرف‌داران متعصب آن قرار می‌گیرند و عده‌ای هنوز‌هم آن را ابزار کلاه‌برداری از مردم در سراسر دنیا تلقی می‌کنند؟ اگر برای یافتن پاسخ این پرسش کنجکاو هستید، تا پایان مطلب حاضر با ما همراه باشید.
ارز دیجیتال چیست؟
ارز دیجیتال به زبان ساده نوعی پول دیجیتال مبتنی‌بر رمزنگاری است. ارزهای دیجیتال مبتنی‌بر شبکه‌های بلاک‌چین راه‌اندازی می‌شوند. داده‌های مرتبط با تراکنش‌ها در شبکه‌های بلاک‌چین به کمک دفترکل توزیع‌شده ثبت و ضبط می‌شوند.
برخلاف سیستم‌های مالی سنتی که زیرنظر نهادهای مشخصی مانند بانک‌های مرکزی اداره می‌شوند، بسیاری از رمزارزها به فرد یا نهاد خاصی متکی نیستند؛ بلکه شبکه‌ای از کامپیوترها که با نام «گره» شناخته می‌شوند، شبکه‌های بلاک‌چین را مدیریت می‌کنند. حداقل ازنظر تئوری می‌توان این گزاره را ذکر کرد که ارزهای دیجیتال با توجه به ماهیتشان از دخالت و دست‌کاری دولت‌ها مصون هستند.
نقطه شروع ارزهای دیجیتال چه زمانی است؟
تا اینجای مطلب به زبان ساده اشاره کردیم که ارز دیجیتال چیست؛ اما شاید تعاریف یادشده گره‌های ذهنی شما را بیشتر نیز کرده باشند. پس با ما همراه باشید تا گام‌به‌گام ابعاد مختلف رمزارزها را موشکافی کنیم. قدم اول مربوط به تاریخچه این ارزهاست. برای مشاهده تاریخچه ارزهای دیجیتال باید به‌سراغ بیت کوین رفت. خالق بیت کوین، ساتوشی ناکاموتو، در سال ۲۰۰۸ سندی بسیار مهم به نام وایت‌پیپر بیت کوین را رونمایی کرد.
در این سند، بحث‌های مهمی درباره ماهیت بیت کوین و کاربردهای آن ذکر شده است. مهم‌ترین نکته درباره بیت کوین مربوط به ماهیت غیرمتمرکز آن است. این یعنی امکان مبادلات مالی در بستر آنلاین بدون نظارت نهادهای ثالثی مانند بانک با استفاده از BTC فراهم می‌شود.
از آن زمان به این طرف، روز‌به‌روز ارزهای دیجیتال جدیدی با کاربردهای مختلف معرفی شده‌اند. در‌حال‌حاضر، تعداد ارزهای دیجیتال منحصربه‌فرد در بازار رمزارزها از شماره خارج شده است. ارزهای دیجیتال در حال ورود به حوزه‌های مختلفی هستند. از صنایع سرگرمی مانند گیمینگ گرفته تا بهداشت و درمان، تجارت جهانی و... می‌توان ردپای پروژه‌های مبتنی‌بر رمزارزها را مشاهده کرد.
ویژگی های ارز دیجیتال چیست؟
آشنایی با ویژگی‌های رمزارزها کمک می‌کند تا به پاسخ پرسش «ارز دیجیتال چیست؟» نزدیک‌تر شوید. ازجمله ویژگی‌های مهم رمزارزها می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
۱. حذف واسطه از تبادلات مالی
تمام معاملات آنلاین در سیستم مالی فعلی جهان زیرنظر بانک‌های مرکزی انجام می‌شوند. این در حالی است که رمزارزها کاملاً مستقل از نظارت نهاد متمرکزی مانند دولت یا بانک مرکزی در هر کشوری هستند. بنابراین، افراد می‌توانند در هر نقطه از دنیا با هر گوشه دیگر از جهان به‌کمک رمزارزها تبادل مالی آنلاین انجام دهند. نظارت بر چرخه تراکنش‌های ارزهای دیجیتال برعهده اعضای جامعه آن‌هاست.
۲. ناشناس‌بودن تراکنش‌های ارز دیجیتال
در سیستم مالی سنتی، تمام تراکنش‌های افراد با هویت واقعی آن‌ها رصد می‌شود. این در حالی است که همه تراکنش‌های ارزهای دیجیتال تقریباً به‌صورت ناشناس انجام می‌شوند. هر فرد یا شرکت صاحب ارزهای دیجیتال هویت مشخص و منحصربه‌فرد خود را در شبکه بلاک‌چین دارد. در عین حال دیگران نمی‌توانند که به‌هویت واقعی افراد حاضر در شبکه‌های بلاک‌چین پی ببرند.
۳. نحوه نگه‌داری رمزارزها
در سیستم مالی سنتی، سرمایه خود را در بانک‌ها ذخیره می‌کنید و مسئولیت تأمین امنیت دارایی‌تان نیز کاملاً برعهده بانک است. حذف واسطه‌ها در بازار رمزارزها احتمالاً این سؤال را به ذهن متبادر کند که تأمین امنیت سرمایه‌ها برعهده کیست؟ افراد دارایی‌های رمزنگاری خود را در کیف‌پول‌های دیجیتال یا حساب‌های شخصی در صرافی‌ها نگه‌داری می‌کنند.
کیف‌پول‌های دیجیتال کلید‌های عمومی و خصوصی دارند که فرد تا وقتی این اطلاعات را در اختیار دیگران قرار ندهد، می‌تواند امنیت سرمایه‌اش را تأمین کند. به‌طور کلی، مسئله تأمین امنیت دارایی‌ها در بازار ارزهای دیجیتال مشکل جدی است که در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای ارتقای آن شده است.
۴. امنیت فراوان تراکنش‌های ارز دیجیتال
تراکنش‌های ارز دیجیتال در بستری کاملاً امن انجام می‌گیرد و کسی نمی‌تواند یک ارز دیجیتال را هم‌زمان برای دو آدرس مختلف ارسال کند. علاوه‌بر این، با توجه به نظارت گره‌ها در شبکه بلاک‌چین احتمال دست‌کاری تراکنش‌ها تقریباً وجود ندارد. ناگفته نماند که با توجه به پیشرفت‌های فناوری، تضمینی برای حفظ امنیت شبکه‌های بلاک‌چین در آینده وجود ندارد.
ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟
احتمالاً شما هم کنجکاو شده‌اید تا بدانید که مکانیزم عملکرد ارز دیجیتال چیست؟ چگونه سیستم مالی بدون نظارت نهادی مانند بانک مرکزی و دولت پابرجا می‌ماند؟ تمام تکیه رمزارزها بر فناوری بلاک‌چین است. وقتی نام ارزهای دیجیتال را جست‌وجو می‌کنید، با تصاویری شبیه به سکه برای هر رمزارز مواجه می‌شوید. در عین حال، باید توجه کنید که از اسکناس یا سکه خبری نیست و رمزارزها شکل فیزیکی ندارند.
برخی از ارزهای دیجیتال ازطریق فرایندی به نام ماینینگ یا استخراج ایجاد می‌شوند. لازم نیست همه کاربران در فرایند ماینینگ مشارکت کنند؛ بلکه امکان خریدوفروش ارزهای دیجیتال ازطریق صرافی‌های آنلاین نیز وجود دارد. شبکه‌های بلاک‌چین به‌صورت خودکار مبتنی‌بر الگوریتم‌های اجماع کار می‌کنند. هر فرد برای فعالیت در شبکه بلاک‌چین باید الگوریتم اجماع آن را بپذیرد. دو الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) به‌عنوان چهارچوب‌های اصلی در شبکه‌های بلاک‌چین جریان اصلی بازار کریپتو شناخته می‌شوند.
همه فرایندها از اعتبارسنجی و تأیید تراکنش‌ها تا ثبت و ذخیره‌سازی داده‌ها به‌واسطه نودها و مبتنی‌بر قوانین مشخصی در شبکه بلاک‌چین انجام می‌شوند. گروهی از کاربران به‌عنوان گره مسئولیت اجرای قوانین و نظارت بر آن‌ها را برعهده می‌گیرند. هر تراکنش در شبکه بلاک‌چین باید با تأیید گره‌ها نهایی شود.
تفاوت ارز دیجیتال با پول چیست؟
ازجمله تفاوت‌های مهم ارز دیجیتال با پول (ارز فیات) می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
- ارز فیات را بانک‌ها چاپ می‌کنند؛ اما رمزارزها در فرایند استخراج یا توزیع مستقیم عرضه می‌شوند.
- پول‌های معمولی در فرمت اسکناس در اختیار عمومی قرار می‌گیرند؛ اما ارز دیجیتال صرفاً ماهیت دیجیتال دارد.
- تراکنش‌های ارز فیات زیرنظر بانک‌ها انجام می‌شوند؛ اما معاملات رمزارزها غیرمتمرکز هستند.
در عین حال، ارزهای دیجیتال و پول رایج در کشورها شباهت‌هایی هم با یکدیگر دارند. هر دو را می‌توان به‌عنوان ابزار مبادلات مالی و ذخیره ارزش استفاده کرد. تعداد کمی از ارزهای فیات هستند که ماهیت جهان‌روا دارند و برای مبادلات مالی بین‌المللی استفاده می‌شوند؛ اما با دسترسی به اینترنت، به‌راحتی می‌توانید هر ارز دیجیتال را از نقطه‌ای به نقطه دیگر در دنیا بفرستید.
انواع ارز دیجیتال
به نقل از کوین‌بیس، رمزارزها را می‌توان از جنبه‌های طبقه‌بندی کرد؛ اما در رایج‌ترین دسته‌بندی، ارزهای دیجیتال به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: ۱. کوین؛ ۲. توکن.
۱. کوین
به هر ارز دیجیتالی که شبکه بلاک‌چین اختصاصی دارد، اصطلاحاً کوین (Coin) گفته می‌شود. بیت کوین به‌عنوان اولین کوین شناخته می‌شود. در عرف رایج بازار، به سایر کوین‌ها که در بازار رمزارزها وجود دارند، اصطلاح آلت‌کوین (AltCoin) اختصاص می‌یابد. ازجمله آلت‌کوین‌های معروف می‌توان به اتریوم (ETH) و سولانا (SOL) و بایننس کوین (BNB) اشاره کرد.
۲. توکن
توکن (Token) نوع خاصی از ارزهای دیجیتال است که بلاک‌چین اختصاصی ندارد و روی یکی از شبکه‌های بلاک‌چین موجود ساخته می‌شود. بخش زیادی از ارزهای دیجیتال موجود در بازار از نوع توکن هستند. بلاک‌چین اتریوم به‌عنوان بزرگ‌ترین میزبان توکن‌ها شناخته می‌شوند. پروژه‌های مبتنی‌بر بلاک‌چین معمولاً از این ظرفیت برای تعریف ارزهای دیجیتال اختصاصی خود استفاده می‌کنند. معروف‌ترین توکن در بازار کریپتوکارنسی، تتر (USDT) تتر است. خرید تتر معمولاً بیشترین تقاضای روزمره توکن‌ها در بازار کریپتو را دربر می‌گیرد.
دلایل محبوبیت ارز دیجیتال چیست؟
بیش از ۱۶ سال از آغاز به کار بازار رمزارزها می‌گذرد. در این مدت زمان کوتاه، رشد بازار رمزارزها بسیار زیاد بوده است. این رشد در تمام ابعاد به‌وضوح مشهود است. به‌عنوان مثال، تعداد کاربران فعال در بازار رمزارزها در سراسر دنیا افزایش چشمگیری یافته است و حجم معاملات در این بازار روند صعودی دارد و ارزش بازار کریپتوکارنسی در مقایسه با یک دهه قبل مقایسه‌کردنی نیست.
به‌عنوان مثال، پیشنهاد می‌کنیم میزان افزایش قیمت ارز دیجیتال بیت کوین از گذشته تا‌به‌امروز را محاسبه کنید تا متوجه حرکت پرشتاب این بازار شوید. همه این اتفاقات باعث ایجاد سؤالی مهم می‌شود: دلیل محبوبیت ارز دیجیتال چیست؟
در پاسخ به این پرسش باید به چند نکته بسیار مهم اشاره کنیم:
- عرضه محدود برخی از ارزهای دیجیتال باعث شده است تا مشکل تورم مربوط به پول‌های سنتی برطرف شد.
- ماهیت غیرمتمرکز بازار رمزارزها برای خیلی از فعالان اقتصادی حقیقی و حقوقی بسیار جذاب است.
- سرعت انتقال پول به سراسر دنیا با استفاده از رمزارزها در مقایسه با سیستم مالی سنتی به‌مراتب بیشتر است.
- کارمزد هزینه‌های انتقال پول با استفاده از ارزهای دیجیتال کمتر از سیستم‌های مالی سنتی است.
- امکان سرمایه‌گذاری برای کسب سودهای هنگفت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
- ارزهای دیجیتال مبتنی‌بر فناوری‌های جدید پیشرفت‌های زیادی را به ارمغان می‌آورند.
کاربردهای ارز دیجیتال چیست؟
احتمالا یکی دیگر از سؤالات مهمی که در ذهن شما ایجاد شده، این است که کاربردهای ارز دیجیتال چیست؟ در جواب باید بگوییم که از ارزهای دیجیتال روی کاغذ دقیقاً مانند پول‌های معمولی برای خریدوفروش کالاهای روزمره و انتقال پول به دیگران می‌توان استفاده کرد. ناگفته نماند که هنوز در بسیاری از کشورها، رمزارزها برای خرید و فروش کالاهای مختلف به‌طور عمومی پذیرفته نشده‌اند. صرفا در برخی مواقع تعدادی از کسب‌وکارها به‌صورت داوطلبانه خدمات و کالاهای خود را در ازای دریافت رمزارز به مشتریانشان ارائه می‌کنند. در این میان، بسیاری از کشورها مانند ایران و روسیه و ونزوئلا برای فرار از تحریم‌های خارجی، از ارزهای دیجیتال به‌منظور جابه‌جایی پول استفاده می‌کنند.
در‌حال‌حاضر، تعداد زیادی از افراد و شرکت‌های فعال در بازار ارزهای دیجیتال به چشم سرمایه‌گذاری به این بازار نگاه می‌کنند. آنان به‌دنبال کسب سود از محل خرید بیت کوین، اتریوم و... هستند. تجربه نشان می‌دهد کسانی که با هدف سرمایه‌گذاری بلندمدت برای خرید اتریوم و بیت کوین و برخی دیگر از رمزارزهای معروف اقدام می‌کنند، سود زیادی به دست می‌آورند.
در بین انواع و اقسام رمزارزهای موجود در بازار کریپتوکارنسی، گزینه‌های متنوعی وجود دارند که برای هدف‌ها و کاربردهای خاصی راه‌اندازی شده‌اند. بررسی استفاده از ارزهای دیجیتال برای راه‌اندازی و مدیریت برنامه‌های غیرمتمرکز (پلتفرم‌های وام‌دهی کریپتو، بازی‌های کریپتویی، شبکه‌های اجتماعی مبتنی‌بر ارز دیجیتال و...) برای آشنایی با کاربردهای رمزارزها به شما کمک می‌کند.
جمع‌بندی
در این مطلب، سعی کردیم به سؤال «ارز دیجیتال چیست؟» پاسخی جامع و کامل دهیم. اگر به‌تازگی با بازار رمزارزها آشنا شده‌اید، با خواندن این مقاله احتمالاً با تعداد زیادی واژه جدید مواجه شده‌اید. در وهله اول، این اصطلاحات گیج‌کننده به نظر می‌رسند؛ اما باید بدانید که برای فعالیت در بازار رمزارزها، چاره‌ای جز یادگیری آن‌ها ندارید. قدم اول برای موفقیت سرمایه‌گذاری در بازار کریپتوکارنسی، آشنایی با مفاهیم مرتبط با آن است.
